Alle Nederlandse baby’s gaan direct aan de vitamine K & D. Omdat het moet. En je dat van alle kanten hoort. Natuurlijk wil je het beste voor je kindje, maar soms komen er toch vragen op. Waarom je perfecte, pasgeboren baby schijnbaar al tekorten heeft, bijvoorbeeld. En of je wel zomaar iets ‘in je kind’ wilt stoppen? Is het allemaal wel zo zwart/wit, of zijn er ook andere opties? Hoe cruciaal zijn vitamine K en D? Wegen ze op tegen de eventuele risico’s die ze met zich meebrengen? Hier een verkenning – zodat je straks keuzes kunt maken waar je je goed bij voelt.

Vitamine K

Een shotje

In Nederland krijgen pasgeboren baby’s standaard een behoorlijk hoge dosis vitamine K, direct na de geboorte. Vaak is dat niet eens een vraag, maar een understatement. Want: het kan bloedingen voorkomen. En zo je kind redden. Natuurlijk doe je dat dan. Maar, zullen sommige ouders misschien denken, hoe vaak komt dat dan voor, zo’n fatale bloeding? En: wat zit er, naast vitamine K, in zo’n supplement? Is dat dan ‘bijvoeding’?

Foutje van de natuur

Alle baby’s worden met een vitamine K tekort geboren. Huh, wacht even? Alle baby’s? Als álle baby’s zo geboren worden, zou dat dan niet – om zomaar even iets te roepen – de bedoeling kunnen zijn? Of zouden alle baby’s standaard geleverd worden met een fabrieksfoutje en bij aankomst gefixt moeten worden? Zou kunnen hè. Maar de kans lijkt me technisch gezien vrij klein.
Het verhaal gaat dat de baby via de placenta maar bedroevend kleine hoeveelheden vitamine K aangedragen krijgt. En dat de darmbacteriën van de baby nog niet voldoende ontwikkeld zijn om het na de bevalling zelf aan te maken. Maar zou dat een probleem zijn, als blijkt dat een baby dus gemaakt is om in den beginne met een relatief kleine hoeveelheid vitamine K rond te komen?

Hoeveel bloedingen

Als we het sec bekijken, komen we uit op 1 op de 10.000 tot 25.000 baby’s die vlak na de bevalling een fatale bloeding krijgt. Afschuwelijk, uiteraard – dat wens je niemand toe. Maar toch, 1 op de 10.000 – 25.000 is echt wel erg weinig. Is dat genoeg reden om te besluiten geen vitamine K te geven? Ja en nee. Want er spelen nog veel meer factoren een rol.
Is je kindje namelijk relatief relaxt ter wereld gekomen zonder dat er allerhande toeters en bellen aan te pas zijn gekomen, dan is de kans op een bloeding zo goed als nihil. Was het echter een hele zware bevalling, een tangverlossing of kwam er een vacuümpomp aan te pas, dan is de situatie weer anders. Er is dan meer kan op bloedingen. Ook als je kindje veel te vroeg geboren is loopt hij meer risico.
Daarnaast kan er sprake zijn van een cholestatische ziekte, waardoor bloedingen vaker voorkomen. Vitamine K kan dan wel helpen, maar waarschijnlijk niet voldoende. De bloeding ligt dan ook niet aan het tekort, maar aan de ziekte – een groot verschil dat soms over het hoofd wordt gezien.

Voor het geval dat

Hoewel het dus voor 1 op de minimaal 10.000 kindjes van levensbelang is om extra vitamine K te krijgen, zou je je kunnen afvragen hoe nuttig het is om ‘voor het geval dat’ al die andere 9.000 kinderen óók een supplement te geven. Met name als ze nog zo klein zijn. Bijkomend punt is dat de vorm waarin vitamine K gegeven wordt niet ideaal is. Vaak bevat het allerlei toevoegingen die voor een pasgeboren baby eigenlijk niet geschikt zijn. We wachten niet voor niks met bijvoeding geven tot een maand of zes. En met pinda’s, een bekende allergeen, pas tot ze ruim één jaar of ouder zijn. De grap is dat sommige varianten van vitamine K gegeven worden in… pinda olie. Huh?
Vaak bevatten ze ook suikers en conserveringsmiddelen. Niet bepaald iets wat je in je baby wilt stoppen als het niet strikt noodzakelijk is. Oudere onderzoeken linken zelfs het ontstaan van kanker aan het gebruik van synthetische vitamine K – maar om daar uitsluitsel over te krijgen is meer onderzoek nodig.

Wat dan?

Uit onderzoek (*1) blijkt dat wanneer de moeder goed in de vitamine K zit – ook haar borstvoeding meer vitamine K bevat. Via de borstvoeding geeft ze dat dan door aan haar baby. En zodra een baby na een paar dagen zijn eigen darmflora begint op te bouwen, kan hij ook zelf vitamine K aan gaan maken. Zorg je er dus gedurende je zwangerschap en – met name – in de laatste maanden van je zwangerschap voor dat je veel vitamine K rijke voedingsmiddelen binnen krijgt (en je eigen darmflora op orde is!) dan kun je ervan uitgaan dat jouw borstvoeding voldoende vitamine K bevat voor je newborn. Dat wil zeggen: als je een normale, vaginale bevalling hebt gehad en er geen complicaties zijn opgetreden.
Ik heb mijn kinderen zelf nooit vitamine K gegeven – tot gróte schrik van het consultatie bureau en de kraamzorg. Want: dat móet toch?! Nou, nee dus. Niks moet. Goeie, weloverwogen keuzes maken – dat is wel aan te raden. Keuzes waar jij en je partner zich goed bij voelen.

Later afnavelen

Het laten uitkloppen van de navelstreng is van invloed op de hoeveelheid vitamine K die een pasgeboren baby ter beschikking heeft. Wanneer de navelstreng nog intact is, bevind zich ook nog bloed in de placenta en navelstreng. Wacht je minimaal drie minuten – liefst langer – met het doorknippen, dan geef je je baby de kans om extra bloed, zuurstof en voedingsstoffen op te nemen. Niet alleen meer vitamine K, maar bijvoorbeeld ook meer ijzer.

Waar zit vitamine K in?

Wanneer onze darmflora goed is, maken we zelf vitamine K aan, handig hè! Daarnaast kun je vitamine K rijke voedingsmiddelen eten, zoals:

• Zuurkool (de ongefermenteerde, of zelfgemaakte!)
• Kimchi
• Spinazie
• Broccoli
• Kool
• Natto
• Kaas, yoghurt
• Brandnetels, zoals in deze dagelijkse tonic

Meer lezen?

Dr Sara Wichham, een verloskundige, schreef er een boek over: ‘Vitamin K and the Newborn’ wat je makkelijk via bol.com kunt bestellen. Barstensvol info!

Vitamine D

Zonvitamine

Ook vitamine D wordt met klem aangeraden voor newborns en kinderen tot minimaal 4 jaar. Vitamine D is onder andere nodig voor sterke botten en een gezond immuunsysteem. Wanneer kinderen een tekort aan vitamine D hebben kunnen ze een groei,- of ontwikkelingsachterstand oplopen. O-beentje worden vaak veroorzaakt door een vitamine D tekort. Ook voor een zwangere mama (en mens in het algemeen) is vitamine D super belangrijk. Via de zon kun je gelukkig een hele bubs vitamine D binnenkrijgen. Althans: gedurende de zomermaanden, op het midden van de dag én wanneer je je niet volgeplamuurd hebt met zonnebrandcrème. Dan neem je namelijk weinig vitamine D meer op.

Baby

Waar wij nog een voorraadje vitamine D van de afgelopen zomer over kunnen hebben – je kunt het namelijk zo’n maand of zes opslaan – heeft een pasgeboren baby dat natuurlijk niet. En aangezien er vaak vrij spastisch omgegaan wordt met de combi zonlicht + baby, kán er een tekort ontstaan. Wordt je kindje hartje winter geboren en krijgt het weinig zon, dan kun je overwegen vitamine D te suppleren. Desnoods tot en met april, om daarna de zon zijn werk te laten doen.
Ik was altijd vrij snel met mijn baby’s blootstellen aan de zon. Ja, zónder zonnebrandcrème. En natuurlijk liet ik ze niet een uurtje in de volle zon bakken. Maar wat zon – óók op het heetst van de dag – is hartstikke heilzaam. Gewoon even. En langzaam opbouwen. Of je kindje buiten in de wagen laten slapen. Buiten laten spelen. Ook uit de directe zon heeft buiten zijn baat. En trouwens, sinds wanneer zijn we met z’n allen zo enorm bang geworden voor de zon? De huidkanker cijfers zijn pas de lucht in geschoten ná de introductie van zonnebrandcrème. Maar. Ik draaf door. Das een ander blog. Deze bijvoorbeeld.

Borstvoeding

Geef je borstvoeding, dan geef je automatisch ook vitamine D door aan je kindje. Maar dan moet je zelf uiteraard wel voldoende op voorraad hebben. Laat je je vitamine D levels prikken, dan moet die zo rond de 100 nmol/L zitten. Dan is er voldoende aanwezig om als enige bron van vitamine D te dienen voor je kind. Dat is het handige aan borstvoeding: je hebt de keuze of je je baby, óf jezelf suppleert. Via jou krijgt je baby het ook binnen.
Je moet dan wel zelf minimaal 2000 IU per dag suppleren, zodat je goede D-levels in je melk creëert.

Welk supplement kies je?

De kwaliteit van je supplement is super belangrijk, vooral als het om je baby gaat. Er is namelijk nogal een verschil tussen verschillende soorten. Eind 2019 lieten kinderartsen zelfs een officiële waarschuwing uitgaan om geen vitamine D druppels meer aan je kind te geven waar propylgalaat in zat – een antioxidant dat gebruikt wordt om de boel goed te houden, maar helemaal niet op veiligheid getest is voor kinderen onder de één. En zo zijn er meer varianten, met suiker, zoetstoffen, rare oliën… alles om de prijs te drukken en de smaak te verbeteren. Punt is: het gaat niet om de smaak, maar om de vitamine. En zo’n baby geeft er al helemaal niks om. Wat ik deed wanneer ik in de winter suppleerde, was een beetje vitamine D op mijn tepel druppelen, dan hop, borst in dat mondje en weg druppels. Niks van gemerkt. Mijn oudere kinderen vragen er trouwens zelf om en vinden het heerlijk als ik het zo in hun mond druppel. Echt! ‘t Is maar wat je gewend bent zullen we maar denken.

Waar moet je nou op letten als je een supplement koopt? Simpel. Dat er vitamine D in zit. En een olie. Liefst extra vierge olijfolie. Vitamine D is namelijk een vetoplosbare vitamine. Koop je het op waterbasis, dan heb je er weinig aan. Supple heeft een goede variant die alleen uit vitamine D en olijfolie bestaat.
Kies je ervoor te suppleren, dan zou ik deze aanraden.

Vitamine D in voeding

En dan kun er natuurlijk ook nog op letten om zelf voldoende vitamine D rijke voeding te eten, naast regelmatig even met je bol in het zonnetje te zitten.
De volgende voedingsmiddelen bevatten relatief veel vitamine D – maar niks kan natuurlijk tippen aan de zon.

• Champignons ( en wist je dat die zelf ook vitamine D aanmaken als je ze even in de zon legt?!)
• Eigeel
• Levertraan
• Vette vis zoals paling, haring, sardines etc.
• Roomboter
• Beetje in vlees en volle melkproducten

Bronnen:

(*1) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3734519/